De aap die een voorstelling met de toverlantaarn geeft

Een fabel van Jean-Pierre Claris de Florian
(1755-1794)

	Een Frans luciferdoosjes-etiket uit een grote serie van misschien wel 50 verschillende doosjes. Elk etiket is voorzien van de titel en een afbeelding van een fabel van Jean de la Fontaine of van Florian. Het merk van de lucifers is SEITA (ca. 1955).
Le singe qui montre la lanterne magique Messieurs les beaux esprits dont la prose et les vers Sont d'un style pompeux et toujours admirable, Mais que l'on n'entend point, écoutez cette fable, Et tâchez de devenir clairs. Un homme qui montrait la lanterne magique Avait un singe dont les tours Attiraient chez lui grand concours : Jacqueau, c'était son nom, sur la corde élastique Dansait et voltigeait au mieux, Puis faisait le saut périlleux, Et puis sur un cordon, sans que rien le soutienne, Le corps droit, fixe, d'à-plomb, Notre Jacqueau fait tout du long L'exercice à la prussienne. Un jour qu'au cabaret son maître était resté (C'était, je pense, un jour de fête), Notre singe en liberté Veut faire un coup de sa tête. Il s'en va rassembler les divers animaux Qu'il peut rencontrer dans la ville; Chiens, chats, poulets, dindons, pourceaux, Arrivent bientôt à la file. Entrez, entrez, messieurs, criait notre Jacqueau; C'est ici, c'est ici qu'un spectacle nouveau Vous charmera gratis : oui, messieurs, à la porte On ne prend point d'argent, je fais tout pour l'honneur. À ces mots, chaque spectateur Va se placer, et l'on apporte La lanterne magique ; on ferme les volets, Et, par un discours fait exprès, Jacqueau prépare l'auditoire. Ce morceau vraiment oratoire Fit bâiller, mais on applaudit. Content de son succès, notre singe saisit Un verre peint qu'il met dans sa lanterne. Il sait comment on le gouverne, Et crie en le poussant : est-il rien de pareil? Messieurs, vous voyez le soleil, Ses rayons et toute sa gloire. Voici présentement la lune ; et puis l'histoire D'Adam, d'Ève et des animaux... Voyez, messieurs, comme ils sont beaux! Voyez la naissance du monde ; Voyez... les spectateurs, dans une nuit profonde, Écarquillaient leurs yeux et ne pouvaient rien voir; L'appartement, le mur, tout était noir. Ma foi, disait un chat, de toutes les merveilles Dont il étourdit nos oreilles, Le fait est que je ne vois rien. Ni moi non plus, disait un chien. Moi, disait un dindon, je vois bien quelque chose; Mais je ne sais pour quelle cause Je ne distingue pas très bien. Pendant tous ces discours, le Cicéron moderne Parlait éloquemment et ne se lassait point. Il n'avait oublié qu'un point, C'était d'éclairer sa lanterne.	Franse zilveren vingerhoed uit ca. 1850 met de afbeelding van 'le Singe'. Voor meer informatie: Tussen Kunst en Kitsch.
	Twee Franse trade cards met afbeeldingen van tafereeltjes uit de fabel van Florian.
" Plaisir d'amour ne dure qu'un moment très court Chagrin d'amour dure toute la vie " Wie zou vandaag de dag nog weten dat de auteur van "Plaisir d'amour", het lied dat over de hele wereld bekendheid kreeg, niemand minder is dan de Franse fabeldichter Florian?	De aap die een voorstelling met de toverlantaarn geeft Geletterde heren, wier proza en gedichten hoogdravend van stijl zijn en altijd zeer bewonderenswaardig, maar toch door niemand worden beluisterd, hoort deze fabel aan en tracht wat helderder te worden. Een man die toverlantaarnvoorstellingen gaf bezat een aap wiens kunstjes altijd voor een grote toeloop zorgden: Jaco, zo heette hij, danste en deed de allerbeste kunstjes Vervolgens maakte hij een salto mortale, en daarna exerceerde onze Jaco op het koord, zonder enige ondersteuning, net als de Pruisen: de romp gestrekt, sta stil, en in de houding. Toen op een dag zijn meester was achtergebleven in de herberg (ik denk dat het een feestdag was), wilde onze aap, die nu vrij was, een plotselinge inval uitvoeren. Hij ging de verschillende dieren die hij tegenkwam in de stad om zich heen verzamelen; Honden, katten, kippen, kalkoenen en zwijnen kwamen weldra in een lange rij aangelopen. Heren, kom binnen, kom binnen, riep onze Jaco; Laat u hier gratis bekoren door een nieuw schouwspel: Ja mijne heren, ik neem bij de deur beslist geen geld aan, ik doe het alleen om de eer. Bij deze woorden zocht elke toeschouwer een plaats op en men bracht hem de toverlantaarn; men sloot de luiken voor de ramen en met een zeer breedvoerige toespraak bereidde Jaco zijn toehoorders voor. Dit stukje ware redenaarskunst wekte wel gegeeuw op, maar men applaudisseerde. Tevreden met zijn succes greep onze aap een beschilderd stuk glas en stopte dat in zijn lantaarn. Hij wist hoe hij het bedienen moest en riep terwijl hij het glas verschoof: bestaat er nu iets soortgelijks? Heren, u ziet hier de zon met zijn stralen in al zijn pracht, zie hier zo dadelijk de maan en daarna het verhaal van Adam en van Eva en van de dieren… Kijk maar heren, wat zijn ze mooi! Zie hier het ontstaan van de wereld; Zie hier… de toeschouwers die in het pikkedonker zaten sperden hun ogen open maar ze konden niets zien; Het vertrek, de muur, alles was zwart. Tsja, zei een kat, van al die wonderen waarover hij ons de oren van het hoofd praat kan ik in feite helemaal niets zien. Ik ook niet, zei een hond. En ik, zei een kalkoen, ik zie wel iets, maar, ik weet niet wat de oorzaak is, ik kan het niet goed onderscheiden. Door al dit geklets heen praatte de moderne Cicero welsprekend en zonder vermoeid te worden door. Hij was slechts één ding vergeten: Het licht in zijn lantaren aan te steken. vertaling: Henc R.A. de Roo
Jean-Pierre Claris de Florian werd op 6 maart 1755 geboren in Sauve. Hij woonde daar in de Rue du vieux Pont. Zijn moeder overleed toen hij twee jaar oud was. Florian werd daarna in bescherming genomen door zijn oudoom..... Voltaire. Dank zij hem werd Florian bekend in Parijs, waar hij zijn toneelstukken en fabels schreef. Hij was nog maar 33 jaar oud toen hij het hoogtepunt van zijn roem bereikte doordat hij toetrad tot de Académie Française. Kort daarna brak de Revolutie uit. Hij verborg zich in Seaux, dicht bij Parijs. Omdat hij van adel was werd hij op de 15e juli 1794 in de gevangenis geworpen, in de Conciergerie. Hij kwam daar een paar weken later weer uit, maar hij was ernstig ziek geworden en overleed op 13 september van dat jaar, slechts 39 jaar oud. Liefhebbers van de toverlantaarn kennen De Florian natuurlijk vooral vanwege zijn fabel over de aap en de toverlantaarn. Een groot aantal, vaak zeer verschillend geïllustreerde versies van deze fabel, zijn in de loop der jaren in Frankrijk uitgegeven.
Stuiverprent van Florian's fabel, gepubliceerd in Pont-à-Mousson. Frankrijk, einde 19e eeuw. Afmetingen: 41 x 28 cm.
Gravure naar Paul Huet, een Franse kunstschilder, etser en lithograaf. Afm. 14 x 11 cm.	Twee illustraties uit LES MEILLEURES FABLES DE FLORIAN, uitgegeven door Technique du Livre, ca. 1930. Geïllustreerd door R. Perrette. Afmetingen van het boek: 27 x 18,5 cm.

	(<<Links) Pagina uit het boek "Fables de Florian" geïllustreerd door Benjamin Rabier. Uitgegeven door Garnier, Parijs, 1936.
	Nog een Franse trade card met de afbeelding van een tafereeltje uit de fabel van Florian.

Mantelklok gemaakt van verguld brons in Brussel door H. Luppens en Co., ca 1890. Hoogte: 37 cm.	Kussen bekleed met een Aubusson tapijt en een bronzen penning met Florian op de ene kant en de aap met zijn lantaarn aan de andere. Ontworpen door M. Courbier. Frankrijk, ca. 1920-1930. Diameter: 6,8 cm.
Kleurenprinten van de aap en de toverlantaarn, in een oud boek uit 1949. 31.5 x 23 cm. Onder: Eerste dag envelop.	Kleurige prent uit het einde van de 19e eeuw, gedrukt door Pellerin, Épinal, Frankrijk. Onderschrift: "Le singe et la lanterne magique".

BOEK: Les Fables de Jean-Pierre Claris de Florian. Illustrees par A. Vimar. Henrie Laurens, Editeur. [geen datum, ca1899] Avant-Propos de Andre Theuriet. 137 pages. Veel zwart/wit illustraties en acht in kleur, de meeste over de hele pagina. Afmetingen 22,5 x 28,3 cm. In dit boek opgenomen: "Le Singe et la Lanterne Magique" (De aap met de Toverlantaarn). Afbeeldingen van een rondtrekkende lantaarnist met een aap komen vanaf de achttiende eeuw op vele gravures en in boeken voor. Op de illustraties in dit boek draagt en gebruikt de aap een door verzamelaars veelgezochte Lapierre toverlantaarn van het model 'Carré'.

Bladmuziek, behorend bij 'Le Singe qui montre la Lanterne Magique'. Muziek van Lievens, opgedragen aan de heer Theophile Valkenaere. Uitgegeven door Daveluy Lith du Roi Brughes, België.